Over Rekken

Inleiding

Rekken ligt aan de grens; aan de grens van de gemeente Berkelland, aan de grens van de provincie Gelderland en aan de grens van Nederland.

Geschiedenis

De buurtschap en het latere kerkdorp Rekken wordt voor het eerst als “Reke” in een 13de-eeuws document vermeld. In 1316 is er sprake van de marke Rekene. In 1379 wordt op de noordoever van de Berkel een van de parochiekerk te Eibergen afhankelijke kapel gesticht.

Een van de belangrijkste goederen in het noordelijk deel was de hof Odink (“Eunk”). Deze hof was oorspronkelijk een bezit van de abdis van het Stift Vreden. Aan Odink was het erfmarkerichter- of erfholtrichterschap van de mark van Rekken verbonden. Door huwelijk en verervingen, kwam de hof Odink en daarmee ook het erfmarkerichterschap van Rekken vanaf 1418 in handen van de heren van Borculo.

Na de reformatie kwam Rekken onder invloedsfeer van het Graafschap Zutphen en werd de Eibergse kerk, waartoe de kapel van Rekken behoorde, toegewezen werd aan de Nederduits Gereformeerde Kerk (later Nederlands Hervormde Kerk). Rekken behoorde tot 1651 tot het kerspel Eibergen. In dat jaar werd Rekken een zelfstandige kerkelijke gemeente, waaraan actief werd bijgedragen door de gereformeerden uit het in het Munsterland gelegen kerspel Vreden. De komst van vorstbisschop Bernhard von Galen in 1650 en meer in het algemeen de Vrede van Münster in 1648, had aan weerszijden van de grens ingrijpende gevolgen voor de niet door de respectievelijke overheden toegestane religies. Voor katholieken in de Heerlijkheid Borculo en Groenlo werd het moeilijker hun geloof uit te dragen, hetgeen in 1651 leidde tot de oprichting van een kerk net over de grens in het Zwilbroek. Anderzijds moesten de gereformeerden uit Vreden steeds meer gebruikmaken van de kapel in Rekken. Zij waren grote voorstanders van de verzelfstandiging van Rekken, hetgeen bereikt werd met de benoeming van dominee Keitwerdius op 1 oktober 1651 tot predikant in Rekken.

Een ander goederencomplex was geformeerd rond de havezate Borgh of Merveld, gelegen op de noordelijke Berkeloever nabij de kapel, sedert 1651 kerk van Rekken. Van deze havezate zijn tot nu toe niet veel middeleeuwse bronnen bekend. De bezitter ervan was mede in het genot van het jachtrecht in de heerlijkheid Borculo. Ook lijkt er sprake te zijn van invloed op de gang van zaken in kerkelijk Rekken, althans in het begin van de 17de eeuw. In de 18de eeuw deelde de havezate het lot van de meeste havezaten in de Oostelijke Achterhoek, namelijk verval, degradatie tot boerderij en in het onderhavige geval zelfs algehele sloop.

In 1872 werd op de zuidoever van de Berkel een rooms-katholieke kerk gebouwd, die gewijd werd aan de in 1867 heilig verklaarde Heilige Martelaren van Gorcum. De kerk was tot 1915 een bijkerk van de Mattheusparochie van Eibergen. Hij is gebouwd op gronden van de katholieke boeren Poppink (Bouwman), Bots (Butz) en Gieber (Olminkhof/Lubbers). Rondom deze kerk, met het gelijktijdig gestichte café Kerkemeijer, ontstond de katholieke kern van Rekken, bekend onder de naam “het Kip”, naar een boerderij aldaar. Tegenover de kerk werd in de jaren ‘20 van de twintigste eeuw een roomskatholieke lagere school gebouwd, die de naam St. Theresiaschool kreeg.

In Rekken was omstreeks het midden van de 19de eeuw de kern van het dorp ontstaan om de hervormde kerk heen.

In 1882 werd in Zuid-Rekken, op het erf van Te Raa (Hemsink) een klein gebouwtje gezet (er kon 80 man in) dat dienst deed als provisorisch kerkgebouw voor de van de Nederlands Hervormde Kerk afgescheiden Gereformeerden.

Het zwaartepunt van deze gemeente verschoof geleidelijk naar het dorp Eibergen. Rond 1930 werd het Rekkense kerkje steeds minder gebruikt, in 1936 verloor het zijn officiële kerk-status, en na nog wat jaren gebruik als landbouwschuur stortte het in op 27 november 1949.

Rekkense Inrichtingen

De Rekkens(ch)e Inrichtingen was een Nederlandse organisatie, die in het begin van de 20ste eeuw begonnen is met het verplegen van mannen, die terbeschikkinggesteld aan de regering (tbr) waren.

Een veengebied ten noordoosten van het dorp Rekken was voor dit doel aangekocht. De patiënten en begeleiders van het eerste uur hebben dit gebied met eenvoudige middelen ontgonnen en geschikt gemaakt voor bebouwing en agrarisch gebruik. Op 30 juni 1913 werd de eerste steen gelegd voor de eerste van een serie paviljoens, ontworpen door de Hilversumse architect C. de Groot. Vele van deze paviljoens, uitgevoerd in streekeigen rode baksteen, geïnspireerd door Japanse architectuur en met Jugendstil details, hebben de tand des tijds doorstaan.

In de loop der jaren is men ook moeilijk opvoedbare kinderen en alcohol- en drugsverslaafden gaan behandelen. Ook kwam er plaats voor vrouwen met tbr (later tbs). Begin jaren ‘90 werden de verschillende delen van de Rekkense Inrichtingen, inmiddels Van Ouwenallenvereniging genoemd, ontbonden in:

• Tbs-kliniek Oldenkotte, is als stichting zelfstandig verder gegaan.
• Jeugdinrichting De Marke, is nu een dependance van Rentray, een particuliere justitiële organisatie.
• Het voormalig Johannes Wierhuis, is tegenwoordig onderdeel van Tactus Verslavingszorg.
• Tot slot is er nu ook een behandelcentrum voor mensen met een licht verstandelijke beperking gevestigd,  genaamd Trajectrum

Alhoewel de naam Rekkense Inrichtingen al lang niet meer officieel wordt gebruikt, is het in de volksmond nog in gebruik om de verzamelde instellingen aan te duiden.

Rekken in de tweede helft van de twintigste eeuw

Het leven na de tweede wereldoorlog veranderde ingrijpend, ook in Rekken. Rekken was een agrarische samenleving, men werd gescheiden door het geloof, er waren twee kerken, 2 lagere scholen, twee kleuterscholen en verschillende toneel en ontspanningsverenigingen.

De grens was nog een echte grens met een slagboom en ‘komiezen’. Er waren twee landbouwcoöperaties waar boeren hun oogst naar toe brachten en hun grondstoffen haalden. Melk stond in bussen langs de weg en werd opgehaald met een platte wagen, tot 1981. Daarna verdween ook de laatste melkbus uit ons dorp.

In de jaren 60 is er een grote ruilverkaveling geweest met een kanalisatie van de Berkel. Dit is zeer ingrijpend geweest voor de landbouw, de waterhuishouding en het aanzicht van het dorp.

Er waren 3 cafe’s waar mensen elkaar ontmoeten voor vergaderingen van verenigingen en feesten en partijen. Er was een bus verbinding met de GTW die eerst om de 2 uur reed later om de 4 uur en daarna voorgoed verdween uit Rekken. In de kern van Rekken en op ’t Kip waren diverse winkels zoals: een warme bakker en 2 supermarkten en 3 kleine winkels met diverse voedselwaren, 2 smederijen, een kleermaker en 2 elektrozaken. Er was echter één muziekvereniging en een gezamenlijk school- en volksfeest in de laatste week van augustus met een corso, dat later uitgegroeide tot een groots dahliacorso. De TV deed zijn intrede en de automobiel werd algemeen gemeengoed. De jongeren in Rekken wilde ook meer ontspanning in de vorm van sport en andere vrijetijdsbesteding. Rijvereniging de Molenruiters  werd opgericht in 1968. In 1970 werd de voetbalvereniging SP Rekken opgericht, gevolgd door de volleybalvereniging Revoc in 1982 en de Tennisvereniging Rekken. Voor de jeugd wordt in 1974 de Rekkense Instuif opgericht. Deze avonden in zaal Hagens waren legendarisch en ging door tot ver in de jaren tachtig. Het dorp werd uitgebreid met nieuwbouw op   ’t Kip, De Zonderkamp en de Bonenkamp. Met de realisatie van het plan De Woerden was de laatste uitbreiding in de vorige eeuw een feit.

Aan het einde van de 20ste eeuw werden de scholen samengevoegd tot OBS de Berkel, de grens met Duitsland ging open en de kabeltelevisie en het internet werd bereikbaar voor Rekken. De coörperaties, winkels en café’s waren naast de kerk en de school natuurlijke ontmoetingspunten voor de bevolking van Rekken en het buitengebied. Aan het einde van de 20ste eeuw was dit een stuk minder. De weekmarkt, de koffie-inloop in Den Hof en de Dorpsböke hopen in de 21ste eeuw deze rol over te nemen.

De Tbs-kliniek Oldenkotte is per 1 januari 2015 gesloten. En per medio december 2013 rijdt er weer een buurtbus met in de route Eibergen-Rekken-Haaksbergen.