Natuurrijk Rekken

Bijzondere bezoeker in de tuin

 

Vorige keer ging het over het “gewoonste” vogeltje, de huismus. Maar soms verrast de natuur met wel heel bijzonder bezoek. Afgelopen juli kregen we op ons vakantieadres een e-mail van onze zoon Kasper, die tijdens onze vakantie op ons huis in de bebouwde kom van Rekken paste. Hij stuurde ons daarbij een foto van een vogel die hij in onze tuin had gezien. Volgens hem iets bijzonders, want zo’n raar exemplaar had hij nog nooit gezien. Hij was op zoek gegaan op internet en had zelf de conclusie getrokken dat het een wel eens om een nachtzwaluw kon gaan. Wij dachten nog, dat kan niet, dat is toch geen tuinvogel. Maar uit de foto die hij meestuurde bleek dat hij het goed had: er zat wel degelijk een nachtzwaluw op de leuning van onze tuinbank!

Nachtzwaluw in een Rekkense achtertuin (juli 2014), foto: Kasper Brugman    

 

Weinig mensen zullen ooit een nachtzwaluw hebben gezien. Dat is ook niet zo verwonderlijk want de vogel is behoorlijk zeldzaam (in Nederland ongeveer 1.500 broedparen; ter vergelijking: er broeden een half tot één miljoen paartjes huismussen in ons land). Bovendien vliegt de nachtzwaluw alleen in de schemering en ’s nachts en leeft deze eigenlijk uitsluitend in natuurgebieden, voornamelijk op heidevelden, in veengebieden en op open plekken in naaldhoutbossen. Daar laten de mannetjes na zonsondergang hun vreemde snorrende roep horen. Hun eieren leggen ze op de grond in een nest dat eigenlijk niet eens zo genoemd mag worden, want ze nemen vaak nog niet eens de moeite een kuiltje in het zand te maken. In onze regio komen nachtzwaluwen voor in het Buurserzand, het Haaksbergerveen en, wat verder weg, op de Sallandse heuvelrug.

’s Avonds en ’s nachts gaan nachtzwaluwen op jacht naar grote vliegende insecten, vooral nachtvlinders, die ze in de vlucht vangen. Doordat ze hun bek enorm ver open kunnen sperren zijn ze in staat zelfs dikke insecten te grijpen en door te slikken. In de winter is er voor de nachtzwaluw niet veel te vangen, vandaar dat ze van oktober tot mei in Afrika verblijven. Maar ook in koude en natte periodes in de Nederlandse zomers, die we maar al te goed kennen, vliegen er maar weinig insecten rond. Geen nood: vermoedelijk kunnen nachtzwaluwen deze barre tijden overbruggen door hun lichaamstemperatuur en hartslag te laten dalen, zodat ze dan maar weinig energie gebruiken. Zo kunnen ze enige tijd zonder voedsel overleven, in afwachting van beter weer en dus meer vliegende insecten.

Overdag slapen nachtzwaluwen, meestal op een dikke tak, precies in de lengterichting daarvan. Doordat de vogel ook nog eens een bijna perfecte schutkleur heeft, is het bijna onmogelijk overdag een nachtzwaluw waar te nemen. Bijna onmogelijk, maar niet helemaal, zoals bleek……!

Nachtzwaluw op een meer normale slaapplek  

 

Door de verborgen levenswijze deden vroeger de wildste verhalen over deze vogel de ronde. Want een vogel die je bijna nooit ziet en die in het donker rare geluiden maakt, daarmee moet wel iets mis zijn. Zo zouden ze met hun grote bek ’s nachts bij geiten melk komen drinken, wat de bijnaam “geitenmelker” verklaart. In het Duits heet deze vogel zelfs officieel Ziegenmelker. En ook de wetenschappelijke naam (Caprimulgus) verwijst naar dit bijgeloof (Latijn: capra = geit; mulgere = melken).

Terug naar de tuinwaarneming in Rekken: deze hebben we op internet gemeld (www.waarneming.nl) en dit trok daarna de aandacht van vogeldeskundigen. Zij meldden dat nachtzwaluwen af en toe buiten natuurgebieden op zwerftocht gaan. Dat zou komen doordat er in een bepaald jaar meer nachtzwaluwen terugkeren uit Afrika dan normaal. In de natuurgebieden is er dan te weinig ruimte om alle vogels een territorium te kunnen bieden, waardoor nachtzwaluwen zonder partner hun heil ergens anders moeten zoeken. Wanneer ze dan in een tuin de nacht doorbrengen, dan gebeurt dat wel vaker op de leuning van een houten tuinbank, want die lijkt blijkbaar nog het meest op de tak van bijvoorbeeld een oude den.

Deze bijdrage werd verzorgd door Paul Brugman. 

Augustus 2014